Του Αλέξη Καρπούζου
Eνα από τα θεμελιώδη ερωτήματα που απασχολούν τον οντολογικό αλλά και επιστημολογικό στοχασμό αφορά τη σχέση Είναι και μη-Είναι, Παρουσίας και Απουσίας, Ίδιου, Διαφορετικού και Άλλου, του Λόγου με αυτό που δεν είναι Λόγος και με τον μη–Λόγο. Οι διερευνήσεις αυτών των ερωτημάτων προϋποθέτουν την υπέρβαση της παραδοσιακής μεταφυσικής παράστασης που θεωρεί τον Κόσμο, ως Είναι, εγγενώς προσδιορισμένο και γι΄αυτό προσπελάσιμο από το Λόγο και τη Σκέψη και τη διάνοιξη σ΄ αυτό το αθεμελίωτο και ‘’άσκεπτο’’, που δεν διαθέτει ιδιότητες, δεν επιδέχεται κατηγορημάτων και αρνείται τις παγιώσεις. Αυτό, ο Κόσμος στην Άχρονη Ολότητά του, ξετυλίγεται ως ολικός /αποσπασματικός χρόνος, ενιαία και πολυδιάστατα, συγχρονικά- διαχρονικά- πανχρονικά. Η σκέψη δεν υπάρχει (όνομα, ουσιαστικό) θα ήταν πιο εύστοχο να λέγαμε το σκέπτεσθαι, το σκέπτεσθαι είναι αυτό που ξευλίγεται, το σκέπτεσθαι ρήμα μεταβατικό, αμετάβατο και σε σχέση με τη μνήμη συγχρόνως. Η σκέψη δεν σκέφτεται τον εαυτό της, σκέφτεται αυτό που την ξετυλίγει, την συνδέει, την διατηρεί και την μεταμορφώνει, τον χρόνο, ολικό και τρισδιάστατο.
Στην εποχή της δύσης του Δυτικού πολιτισμού που παγκοσμιοποιείται και αναγγέλλει μια μεταμόρφωση η σκέψη εσωτερικεύει ταυτοχρόνως την ανάμνηση (δίχως νοσταλγία) των μορφών και των ερωτημάτων της ιστορίας της φιλοσοφίας και χαράζει μια άλλη οδό σκέψης. Δεν είναι πλέον θεμελίωση, αναπαράσταση, δεν αναζητά φυσικές ή μεταφυσικές πρώτες αρχές ή έσχατους σκοπούς και τέλη. Η σκέψη μετά τη φιλοσοφία στοχεύει και αντιμετωπίζει Αυτό που την δημιουργεί και την καταστρέφει ταυτόχρονα, Αυτό το χωρίς θεμέλιο που διαρκώς μεταμορφώνεται. Η σκέψη τίθεται σε αντιπαράθεση με τη μη σκέψη, το κενό, αδιάκοπα το ερωτά και το διερευνά, δίχως να σπεύδει να το πληρώσει με καθησυχαστικές βεβαιότητες, αντίθετα το αναλαμβάνει ποιητικά και το αντιμετωπίζει στοχαστικά και όχι απλώς κριτικά.
Αυτό, δεν είναι το Υπερβατικό Άχρονο Απόλυτο, όπως στην παραδοσιακή φιλοσοφία και μεταφυσική (Ιδέα, Νους, Αγαθόν, Θεός, Υποκείμενο-Απόλυτο Πνεύμα, Υπεράνθρωπος κ.λ.π). Όλες αυτές οι απόπειρες της παραδοσιακής φιλοσοφίας και μεταφυσικής, γόνιμες και παραγωγικές, επιχείρησαν να υποτάξουν τον Κόσμο στην ά-χρονη παρουσία του Είναι και στην υπερβατική του ουσία. Το Είναι (Φύση, Θεός, Άνθρωπος) ερμηνεύθηκε ως Λόγος, Λόγος της Ενθεης Φύσης στην Ελληνική Αρχαιότητα, Θεϊκός Λόγος στον Χριστιανικό Μεσαίωνα, Λόγος της Ενσυνείδητης Υποκειμενικότητας στους Νεώτερους χρόνους. Φύση, Θεός, Άνθρωπος-Ιστορική Κοινωνία, αντιμετωπίστηκαν ως τα απόλυτα θεμέλια του Κόσμου, ενώ δεν αποτελούσαν παρά τις μορφές του Κόσμου, μεταφυσικές αφαιρέσεις που ερμήνευαν ανθρωμορφικά ή ανθρωποκεντρικά Αυτό που διαφεύγει κάθε δυνατότητας οριστικής και πλήρους σύλληψης, του Ολιστικού Κόσμου, Αόρατου ως τέτοιου.
Οι τρεις εποχές της Σκέψης (Ελληνική Αρχαιότητα- Χριστιανικός Μεσαίωνας-Νεώτεροι Χρόνοι) και οι συμβολικές μορφές (Φύση -Θεός -Άνθρωπος) με τις οποίες εκδηλώνονται, θεμελιώνονται και εκπροσωπούνται, δεν διαδέχονται η μία την άλλη, σύμφωνα με το μυθολογικό σχήμα της γραμμικής αιτιότητας, αλλά συνυπάρχουν, βρίσκονται ταυτόχρονα σε σχέση συνέχειας και λύσης της συνέχειας, η μία ενέχει την άλλη, δίχως να το γνωρίζει και την καταργεί, πραγματοποιώντας την, η μία σκέψη αναφέρεται στην άλλη και υπερισχύει εποχιακά στην ιστορία. Στην τέταρτη εποχή της Σκέψης, στην εποχή της τεχνικής, μιας μη παραστατικής παράστασης, αυτό που στην παραδοσιακή φιλοσοφία αποκαλούσαμε Είναι-Λόγος ή Απόλυτο, προσλαμβάνει το χαρακτήρα του Χρόνου, ως Ενιαίο και Διαφοροποιημένο Όλον. Η Σκέψη αποδεσμεύεται από την αναζήτηση πρωταρχικών αιτιών και τελικού σκοπού, έσχατων θεμελίων, υπέρτατου νοήματος και απόλυτης αλήθειας. Επιχειρεί να στοχεύσει αυτό το αρθρωμένο, αλλά μετέωρο και φευγαλέο κέντρο που συνενώνει Άνθρωπο και Κόσμο και τις πολλαπλές σχέσεις τους, Αυτό, το Εν και πολυδιάστατο συμβάν, δεν είναι, διατηρείται ανοιχτό στο ξετύλιγμα του Χρόνου και των μεταμορφώσεών του. Σ΄αυτό το σπειροειδές ξετύλιγμα Δημιουργοί και Δημιουργήματα (Φύση-Θεός-Άνθρωπος-Τεχνική) αλληλοπαράγονται, αλληλοκαταστρέφονται και μεταμορφώνονται στο μεγάλο Παιχνίδι του Εν-Όλου που αποσύρεται ενώ εκδηλώνεται ως Ολικός/αποσπασματικός Χρόνος.
Όπως είπαμε η σκέψη σκέφτεται αυτό που την ξετυλίγει που δεν μπορεί να ξετυλιχθεί δίχως αυτήν, αυτό σημαίνει ότι η σκέψη φέρει το σπέρμα της δικής της άρνησης, του θανάτου της και της μεταμόρφωσής της. Ο Κόσμος δεν είναι, δεν υπάρχει, ούτε αρχικά, ούτε τελικά, Κόσμος, αυτό που θέτει ερωτήματα στη σκέψη, αυτό στο οποίο η σκέψη θέτει ερωτήματα. Κόσμος, το μείζων ερώτημα στο οποίο η Σκέψη απευθύνεται. Ποιά η σχέση Κόσμου και Σκέψης; Κόσμος και Σκέψη είναι ομογενή, συνανήκουν, συν-διαμορφώνονται και συν-παράγονται, βρίσκονται σε αντιστοιχία, συνιστούν το Αυτό που τους συνιστά, το Εν- όλον, το Παν-Τίποτα, που δεν Είναι, αλλά ξετυλίγεται ως Χρόνος, στη ψυχή και τη συνείδηση του ‘’οντος’’, ενιαία και πολυδιάστατα, ολικά και αποσπασματικά. Αυτό, ο Κόσμος στην Ανοιχτή Ολότητά του, αόρατος ως τέτοιος, δεν παγιώνεται στο «είναι» γιατί ο κόσμος δεν είναι και δεν υπάρχει, ούτε αρχικώς, ούτε εντέλει, πρωτότυπος, δίχως υπερβατικό πρότυπο για μίμηση και για αναπαράσταση. Μέσω αυτού και δια αυτού επέρχονται όντα και πράγματα. Αυτό, εκδηλώνεται και αποκρύπτεται ταυτοχρόνως, άνοιγμα και απόσυρση όλων των όντων και των πραγμάτων τα οποία ρυθμισμένα από το χρόνο, μεταμορφώνονται διαρκώς με τη σκέψη και τη συνείδηση. Αυτό, το υπέρτατο άνοιγμα που διαφεύγει κάθε εννοιολογικής σύλληψης ή μορφικής απόδοσης, διαμορφώνει –και διαμορφώνεται – όλα τα όντα και τα πράγματα, τις σχέσεις τους, όπως τις σχέσεις μεταξύ των συνόλων στα οποία αυτά εντάσσονται. Αυτό, αόρατο ως τέτοιο, ξετυλίγεται ως χρόνος στη ψυχή και τη συνείδηση του ‘’όντος’’ που το συγκροτούν, διαφοροποιώντας το. Θέτουμε σε εισαγωγικά το ον για να δείξουμε ότι το ‘’ον’’ ‘’είναι’’ οι αέναες μεταμορφώσεις του, αόρατες ως τέτοιες.
Σκέψη του Κόσμου και Κόσμος της Σκέψης σημαίνει υπέρβαση της παραδοσιακής οντολογίας και επιστημολογίας και συντονισμό και συμμετοχή στον ρυθμό του κόσμου και δοκιμασία της εμπειρίας του. Η σκέψη του κόσμου δεν είναι σκέψη αυτού ή εκείνου του όντος ή του μη όντος ή του πράγματος, αυτό σημαίνει ότι ανοίγεται πέραν της έννοιας και αποδέχεται αυτό που δεν αρθρώνεται ως σημασία και νόημα στην έννοια και το σημείο, αν και η έννοια και το σημείο ενέχουν αυτό από το οποίο και με το οποίο εκδηλώνονται. Διαβαίνουμε το κατώφλι μιας εμπειρίας που διαφεύγει από τις κατηγορίες του λόγου, της κοινοποιήσεως, της μεταδόσεως και της ερμηνείας του μέσω της γλώσσας. Η γνώση αυτού του είδους δεν μπορεί να είναι μόνο οντολογική, εννοιολογική ή βιωματική, ολική ή και αποσπασματική, ορθολογική ή ενορατική, απαιτεί ένα πλάσμα που θα αντέχει να κερευνοβολείται απευθείας από τον κόσμο και όχι μόνο από τις διαμεσολαβημένες μορφές πρόσληψης, τις νοητικές παραστάσεις του, θα συλλαμβάνει την αστραπή του κόσμου, το φως και το έρεβος, θα αποδέχεται ταυτόχρονα την δωρεά και το πλήγμα του. Το ταξίδι πέραν του ανθρωπομορφισμού, του ανθρωποκεντρισμού, του θεϊσμού και του κοσμοκεντρισμού, ολικές μορφές του ανοιχτού Όλου, είναι και ταξίδι πέραν του ανθρώπου, μαζί με τον άνθρωπο, στη δημιουργική ενσωμάτωσή του στον Κόσμο. Μην λησμονούμε ότι ο Άνθρωπος επιθυμεί και αναζητά να συναντήσει αυτό που του λείπει, αυτό που του διαφεύγει, τον Κόσμο στην Ολότητά του. Αυτό που του διαφεύγει είναι ο ίδιος ο άνθρωπος, όχι η περιορισμένη και αποσπασματική ανθρωποκεντρική του ύπαρξη, η φαινομενολογική του ύπαρξη, η ατομικιστική/εγωϊστική συνειδητότητα, φυλακισμένη στις λογικές κατασκευές της και στις φαντασιακές ταυτότητες-ταυτίσεις, αλλά η εκτεταμένη, απεριόριστη και απέραντη συνείδηση της Κοσμικότητας…
Απόσπασμα από το βιβλίο του Αλέξη Καρπούζου, “Εισαγωγή στην Κατανοητική Φιλοσοφία – Η περιπέτεια της Ανθρώπινης Χειραφέτησης”, των εκδόσεων του Εργαστηρίου Σκέψης.
Το βιβλίο διατίθεται για δωρεάν λήψη στον παρακάτω σύνδεσμο: Εισαγωγή στην Κατανοητική Φιλοσοφία
Στόχος μας να αποτελεί την πρώτη επιλογή για κάθε αναγνώστη που θέλει να διανύσει το ταξίδι της ζωής του όμορφα και με θετικό τρόπο.
Αν θέλεις κι εσύ να συμμετέχεις στην ομάδα μας, σαν αρθρογράφος ή συνεργάτης, στείλε μας μήνυμα στο [email protected]
