Της Ζωής Νικητάκη
Υπάρχουν πολλοί γονείς που αναρωτιούνται τι έχουν αλήθεια να προσφέρουν τα παραμύθια στα σημερινά παιδιά, που είναι εξοικειωμένα με την τεχνολογία και έχουν πρόσβαση σε τόσες πληροφορίες πια από το διαδίκτυο.
Τα παραμύθια, όπως πιστεύουν πολλοί ενήλικες, δεν μπορούν να δώσουν στα παιδιά τις βάσεις για να μπορέσουν να σταθούν και να ανταποκριθούν στις πιεστικά αυξανόμενες απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής και του κόσμου μας. Κατά πόσο εκφράζεται αλήθεια μέσα στην πεποίθηση αυτή; Μήπως πρόκειται για μια παρωχημένη και διαστρεβλωμένη αντίληψη περί των παραμυθιών και της ωφέλειάς τους στη ψυχή των παιδιών;
Μα τα παραμύθια μιλούν για την αλήθεια μέσα από τα καλύματα των φανταστικών κόσμων τους, μέσα από τη μαγεία των ονειροπλασμάτων που φαντάζουν πως δεν είναι του κόσμου τούτου. Και ποιος αλήθεια είναι τούτος ο κόσμος; Αυτός που αντιλαμβανόμαστε με τις περιορισμένες αντιληπτικές ικανότητές μας, με το πεπερασμένο πεδίο των αισθήσεων που νομίζουμε ότι διαθέτουμε, ή η έκφραση ενός εσωτερικού πεδίου απεριόριστων δυνατοτήτων που σε εξωτερική εκδήλωση είναι; Ο κόσμος μας, όπως κι εμείς, δεν αποτελούμαστε μονάχα από ένα υλικό πεδίο και αν θέλουμε να εστιάζουμε μονάχα στην υλική έκφραση του κόσμου μας, τότε είναι σα να επιλέγουμε να μην βλέπουμε ολόκληρο το ουράνιο τόξο, παρά ένα μονάχα χρώμα του. Τα παιδιά που είναι σε μεγαλύτερη σύνδεση με τον πνευματικό κόσμο, από τον οποίο προέρχονται, στα πρώτα τουλάχιστον χρόνια της ζωής τους, γνωρίζουν πολύ καλά πως τα παραμύθια μιλούν για την αλήθεια.
Τα παραμύθια μπορούν να υπενθυμίσουν στα παιδιά τον πνευματικό κόσμο, από τον οποίο προερχόμαστε και το πεδίο των απεριόριστων και δημιουργικών δυνατοτήτων που ως υπάρξεις εμφέρουμε. Μπορούν να ενεργοποιήσουν την πίστη στον εαυτό τους και στις δυνάμεις τους, ώστε να πραγματώσουν το σχέδιο του ταξιδιού της ανάπτυξης της ψυχής τους. Η συνειδητότητα των περισσοτέρων ανθρώπων είναι εστιασμένη στο υλικό κομμάτι του κόσμου και μέσα από την εκπαίδευση συνήθως δεν προάγεται η πνευματική διάσταση και η αληθινή δομή και σύσταση της ύπαρξης του ανθρώπου, του κόσμου και του πλανήτη. Στα παραμύθια όλα μπορούν να συμβούν, τα δέντρα κλαίνε και γελούν, τα πουλιά μιλούν και συμβουλεύουν και άλλοτε διακριτικά καθοδηγούν, τα σπίτια έχουν φωνή και ψυχή, οι πόλεις κραυγάζουν των ανθρώπων την κραυγή, τα δάση πονάνε και δεν παύουν να αγκαλιάζουν.
Το δειλό παιδί των παραμυθιών μια μέρα λαμβάνει απόφαση να ακολουθήσει τη φωνή του και έτσι ξεκινά το ταξίδι του από την ασφάλεια του μικρόκοσμου της πατρικής εστίας στα πέρατα του κόσμου. Στο διάβα συναντά πλάσματα πολλά και θαυμαστά, Μετασχηματιστές Ονείρων, Δημιουργούς Πραγματικοτήτων, Παπούτσια που μόνα τους περπατούν, μάτια που μιλούν, σπηλιές που θέλουν να γίνουν ξέφωτα και τη σοφία τους έτσι μοιράζουν τα πλάσματα όλα με το παιδί. Μα στη διαδρομή συναντά και εμπόδια, Δράκους που βγάζουν απ΄το στόμα φωτιές, Γίγαντες που κάνουν μια μπουκιά τα μικρά παιδιά, μάγισσες που μεταμορφώνουν τους περαστικούς σε ζώα και σε πουλιά και τόσα πολλά, μα στο διάβα εμφανίζονται πάντα οι μαγικοί βοηθοί που βοήθεια δίνουν στο παιδί. Μα μέσα από τις δυσκολίες το παιδί ανακαλύπτει τη δύναμή του. Ώσπου φτάνει στο παλάτι στην κορυφή του βουνού και εκεί το παιδί μεταμορφώνεται κι αυτό σε κείνο που ονειρευόταν κρυφά.
Τα παιδιά πολλές φορές ντρέπονται να μοιραστούν με ενήλικες εμπειρίες τους που αφορούν στην πρόσληψη και άλλων διαστάσεων του κόσμου τούτου από φόβο να μην δεχτούν κριτική ή επίπληξη.
Έρχεται όμως ένας παραμυθοήρωας για να κατανοήσει το παιδί και το παιδί να μπορέσει μέσα από αυτόν να εκφράσει τις ιδιαίτερες δυνατότητές του. Ας πούμε ότι ο φανταστικός ήρωάς μας μπορεί να είναι χορευτής των ηχοχρωμάτων που μπορεί να ακούει τους ήχους των χρωμάτων, να βλέπει τα χρώματα των ήχων και να χορεύει μαζί τους. Ή μπορεί να είναι ένας ήρωας που επικοινωνεί με τα πνεύματα της φύσης, με τις στοιχειακές οντότητες των δέντρων ας πούμε, να ακούει τους διαλόγους τους, να πληροφορείται και να κατανοεί σε βάθος τη φύση και το περιβάλλον. Ικανότητες που μπορεί να διαθέτουν κάλλιστα και κάποια παιδιά, τις οποίες όμως, μπορεί να τις κρύβουν, να τις συρρικνώνουν έως και να τις εξαλείφουν, από φόβο μην κριθούν για τη διαφορετικότητά τους. Αναγνωρίζοντας το παιδί σε έναν παραμυθοήρωα ιδιότητες και ποιότητες που και το ίδιο διαθέτει, δεν αισθάνεται πια μόνο του σε έναν κόσμο που δεν μπορεί να το κατανοήσει, αισθάνεται χαρά για τα πολύτιμα δώρα του και με την ιδιαίτερη δύναμή του προχωρά μέσα στον κόσμο, χαράζοντας το μοναδικό χάρτη της ζωής του.
Ένα συχνά επαναλαμβανόμενο και προσφιλές θέμα στα παραμύθια είναι η δοκιμασία, ως μέρος αναπόσπαστο της μυθοπλασίας. Ο ήρωας στα περισσότερα παραμύθια περνά μέσα από πολλές περιπέτειες, ανατροπές, δυσκολίες και προβλήματα, τα οποία καλείται να αντιμετωπίσει. Ανασύρει δυναμικές από τη ψυχή του που ως τότε ούτε ο ίδιος γνώριζε ότι διέθετε και καταφέρνει να ξεπεράσει όλες τις δυσκολίες που συναντά στο μονοπάτι του. Μέσα από την υπέρβαση αυτή μεταβαίνει σε ένα άλλο στάδιο, η ζωή του μεταμορφώνεται μα και ο ίδιος αλλάζει σε κάποιον που έχει ανακτήσει τη δύναμή του και μπορεί πλέον να κατορθώσει τα ακοτόρθωτα. Έτσι και το παιδί μέσα από την ταύτισή του με τον παραμυθοήρωα και τις πιθανές δοκιμασίες που και το ίδιο περνά στη ζωή του και στην καθημερινότητά του, αντλεί θάρρος, κουράγιο και πίστη πως και το ίδιο θα μπορέσει στο τέλος να τα καταφέρει.
Το παιδί ανακαλύπτει διαισθητικά και μόνο του τα κρυφά νοήματα του παραμυθιού, όπως αναφέρει ο Bettelheim, νοήματα που έχουν σημασία για το ίδιο ανάλογα με τον βαθμό της ψυχοσυναισθηματικής του ανάπτυξης. Η αφήγηση παραμυθιών συμβάλλει ιδιαίτερα στην ανάπτυξη της δημιουργικής φαντασίας των παιδιών, που είναι αναγκαία, θεμελιώδης και ζωτικής σημασίας για την ψυχοσυναισθηματική τους υγεία. Και παράλληλα ενδυναμώνεται η πίστη των παιδιών στην ικανότητά τους να αντιμετωπίσουν τις αντιξοότητες ή τις δυσκολίες της εξωτερικής πραγματικότητας, μα και τις εσωτερικές αμφιβολίες και συγκρούσεις. Το καλό τέλος των περισσοτέρων παραμυθιών καθησυχάζει τα παιδιά και κατευνάζει τους φόβους τους για το άγνωστο.
Και όπως μας λέει ο Chesterton, τα παραμύθια είναι κάτι περισσότερο από αληθινά. Όχι επειδή μας λένε πως οι δράκοι υπάρχουν, μα επειδή μας λένε πως οι δράκοι μπορούν να νικηθούν…
Τίτλος εικόνας: «Το σπίτι στο δάσος των παραμυθιών», Ζωή Νικητάκη, ακουαρέλλες σε χαρτί
Δείτε τα πλήρη στοιχεία της Ζωής Nικητάκη
[…] Είναι τα παραμύθια κάτι περισσότερο από αληθινά; […]
[…] από την Όμορφη Ζωή […]