Η υγεία του στόματος είναι το επιθυμητό αποτέλεσμα μιας λεπτής ισορροπίας πολύπλοκων μηχανισμών σε αλληλεπίδραση με το περιβάλλον. Τα ούλα (βλεννογόνος) καθημερινά έρχονται σε επαφή με το περιβάλλον με διάμεσο το σίελο.
Ο στοματικός βλεννογόνος
Ο στοματικός βλεννογόνος (εμβρυολογικά) προέρχεται από το εξώδερμα στον άνθρωπο και συμβάλει τόσο στην πέψη, όσο και την διατήρηση της ομοιόστασης στη στοματική κοιλότητα, ενώ αποτελεί πρώτη γραμμή άμυνας του οργανισμού απέναντι σε παθογόνους μικροοργανισμούς.
Η διάσπαση της «γραμμής» του στοματικού βλεννογόνου αποτελεί το συχνότερο πρόβλημα στην σημερινή εποχή, με την νόσο του περιοδοντίου να εμφανίζεται ακόμα και σε νεαρές ηλικιακές ομάδες ως τοπική εκδήλωση αυτής της παθολογίας. Συστεμικά συνδέεται με περιοχές που προέρχονται από το εξώδερμα.
Καθημερινοί επιβαρυντικοί παράγοντες:
Τσιγάρο, αλκοόλ και χημικά πρόσθετα των τροφών διεγείρουν τους αμυντικούς μηχανισμούς της στοματικής κοιλότητας δυσχεραίνοντας τους προστατευτικούς μηχανισμούς.
Η υπερβολική κατανάλωση υδατανθράκων, λόγω της χρήσης κατεργασμένης ζάχαρης σε όλο το εύρος της διατροφής, πέρα από την βλάβη στους οδοντικούς ιστούς, δημιουργεί το φλεγμονώδες υπόβαθρο ώστε να εξελιχτεί ένα μεγάλο εύρος παθολογίας, μεταξύ αυτών τα περιοδοντικά νοσήματα.
Η κατανάλωση αλκοόλ εμποδίζει τόσο την απορρόφηση όσο και την αξιοποίηση ζωτικών βιταμινών, όπως είναι η θειαμίνη(Vit-B1), η Vit-B12, το φυλλικό οξύ, και ο ψευδάργυρος. (11)
Τα βακτήρια που προκαλούν την περιοδοντίτιδα ευδοκιμούν σε όξινο περιβάλλον. Καταναλώνοντας υδατάνθρακες και άλλες τροφές που αυξάνουν την οξύτητα στη στοματική κοιλότητα, δημιουργούμε τις κατάλληλες συνθήκες για την αύξηση των πληθυσμών των παθογόνων μικροοργανισμών.
Μέρος της προσλαμβανόμενης νικοτίνης μεταβολίζεται στα ούλα και προκαλεί φλεγμονή προκαλώντας συνθήκες χαμηλής περιεκτικότητας σε οξυγόνο στους ιστούς (υποξίας). Επίσης επιτείνει τις κυτταρικές βλάβες διεγείροντας την έκλυση των κυτοκίνων-ιντερλευκίνες οι οποίες αλλοιώνουν δομές σε κύτταρα και ιστούς.
Οδοντικές δυσμορφίες, συγκλεισιακές ανωμαλίες, κακότεχνες οδοντιατρικές εργασίες δημιουργούν συνθήκες συγκράτησης του μικροβιακού παράγοντα.
Η χημεία στη διατροφή και τα φάρμακα είναι δύσκολο να αξιολογηθεί πλήρως, ωστόσο γνωρίζουμε ότι τα ούλα επηρεάζονται από σκευάσματα που συνταγογραφούνται για την στηθάγχη όπως η νιφεδιπίνη (nifedipine) και την επιληψία όπως η φαινυτοΐνη (phenytoin).
Μέσα σε αυτή τη διατροφική πραγματικότητα κρίνεται αναγκαία μια σφαιρική επαναξιολόγηση. Μελετώντας προσεκτικά τα πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα φαίνεται ότι η διατροφή δεν είναι απλά μια προληπτική μέθοδος.
Στις χρόνιες παθήσεις του στόματος η διατροφή μπορεί να αποτελέσει την παράμετρο που επαναφέρει την υγεία ξανά στο προσκήνιο. Ο γνωστός ιατρός και φιλόσοφος Ιπποκράτης πρώτος τοποθέτησε το θέμα στην σωστή του βάση, επαναλαμβάνοντας συχνά ότι το φάρμακο σου να είναι η τροφή σου και η τροφή σου είναι το φάρμακο σου.
Περιοδοντίτιδα και οξειδωτικό στρες
Ο ακριβής μηχανισμός με τον οποίο εξελίσσεται η περιοδοντίτιδα δεν είναι ακόμα απολύτως γνωστός, λόγω της πολυπλοκότητας και των παραγόντων με τους οποίους σχετίζεται. Έχει χαρακτηριστεί ως πολυπαραγοντική νόσος (φαινόμενο) που συμπεριλαμβάνει την δημιουργία ROS (Reactive oxygen species) (4,9).
Τα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν θετική συσχέτιση μεταξύ της καταστροφής του συνδετικού ιστού και της ROS σε ενεργή περιοδοντίτιδα (1,5,6) ενώ το οξειδωτικό στρες που προκαλείται συνδέεται με υψηλά επίπεδα ROS που προέρχονται από μιτοχόνδρια, κυτόχρωμα Ρ-450, τον μεταβολισμό λιπαρών οξέων και NADPH – οξειδάση υπερβαίνοντας το φορτίο που αντέχουν οι αντιοξειδωτικοί μηχανισμοί (9,10).
Προστατευτικοί μηχανισμοί
Ο ρόλος των βιταμινών και των ιχνοστοιχείων περιγράφεται αναλυτικά σε από κοινού έκδοση από τον οργανισμό τροφίμων των Ηνωμένων Εθνών και το Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας δίνοντας την συστεμική εικόνα της δράσης τους και της σημασίας τους για τον ανθρώπινο οργανισμό συνολικά (11).
Στο αντίποδα της διατροφικής πραγματικότητας του δυτικού κόσμου, ο συνδυασμός βιταμινών και ιχνοστοιχείων καλείται να εξισορροπήσει το οξειδωτικό στρες του οργανισμού.
Τροφές πλούσιες σε αντιξειδωτικά (φρέσκα χωρίς φυτοφαρμάκα και ορμόνες)
σπανάκι, μπρόκολο, αβοκάντο, όσπρια, ακτινίδιο, μούρα, αγκινάρα
Με μέτρο: κόκκινο κρασί & μαύρη σοκολάτα
Αντιοξειδωτικές ουσίες είναι η βιταμίνη Α, η βιταμίνη C,η βιταμίνη Ε, το β-καροτένιο, το σελήνιο, τα φλαβονοειδή, ο ψευδάργυρος, το λυκοπένιο, οι φαινόλες και το συνένζυµο Q10.
Ο μέσος άνθρωπος θα πρέπει να λαμβάνει καθημερινά από 3.300 έως 4.500 μονάδες Orac για να δημιουργήσει μια ασπίδα από τις οξειδώσεις.
Ανά μονάδα
Αχλάδι: 222 μονάδες Μπανάνα: 223 μονάδες Ροδάκινο: 248 μονάδες
Μήλο: 301 μονάδες Μελιτζάνα: 326 μονάδες Κρεμμύδι: 360 μονάδες
Ακτινίδιο: 458 μονάδες Πιπεριά : 529 μονάδες Αβοκάντο: 571 μονάδες
Δαμάσκηνο: 626 μονάδες
Ψητή πατάτα: 575 μονάδες
Βρασμένο κουνουπίδι (1 φλιτζάνι): 400 μονάδες
Βρασμένα φασόλια (1 φλιτζάνι): 404 μονάδες
Χυμός γκρέιπφρουτ (1 ποτήρι): 1274 μονάδες
Βατόμουρα (1 φλιτζάνι): 1466 μονάδες
Παντζάρι βρασμένο: 1782 μονάδες
Βρασμένο σπανάκι (1 φλιτζάνι): 2042 μονάδες
Πράσινο λάχανο βρασμένο: 2048 μονάδες
Μαύρο σταφύλι χυμός (1 ποτήρι): 5216 μονάδες
Μαστίχα Χίου: επουλωτικές ιδιότητες, αντικαρκινικές, αντιοξειδωτικές, επιταχύνει την επούλωση, αντιφλεγμονώδης, αντιμικροβιακή, αντιγενοτοξική δράση (13), ισχυρή δράση κατά των Gram – αναερόβιων βακτηρίων της στοματικής κοιλότητας- εξαιρετικά χρήσιμος φυσικός αντιφλεγμονώδης παράγοντας έναντι μικροοργανισμών που ανθίστανται στην θεραπευτική αγωγή (16).
Αντισηπτικά διαλύματα που χρησιμοποιούμε στην ομοιοπαθητική:
Η καλέντουλα παράγεται από το φυτό Calendula officinalis. Είναι φάρμακο πρώτων βοηθειών καθώς έχει επουλωτική, αντιφλεγμονώδη, αντιμικροβιακή και αντιμυκητιασική δράση. Χρησιμοποιείται κυρίως σε ανοικτά τραύματα, πληγές, εγκαύματα, κατάγματα όταν υπάρχει έντονος πόνος και αδυναμία, πολύ εντονότερο του αναμενόμενου σύμφωνα με το τραύμα. Προωθεί γενικά την επούλωση. Μετά από οδοντιατρικές εργασίες (πχ εξαγωγή), όταν δεν υπάρχει επούλωση και συνεχίζεται η αιμορραγία. Η Calendula πολύ συχνά χρησιμοποιείται ως αλοιφή (για πληγές) και ως διάλυμα (για πλύσεις στόματος, κόλπου, πχ αντί πλύσεων με Betadine).
H πρόπολη είναι κολλώδης ουσία που παράγουν οι μέλισσες, προκύπτει από την συλλογή ρητινωδών εκκρίσεων από τους φλοιούς φυτών που οι μέλισσες εμπλουτίζουν με κερί, γύρη, ένζυμα και άλλες ουσίες] ενώ χρησιμοποιείται από τις μέλισσες για να στεγανοποιήσουν και να απολυμαίνουν το εσωτερικό της κυψέλης. Είναι πλούσια σε ενεργά συστατικά, όπως φλαβονοειδή και αιθέρια έλαια, τα οποία έχουν αντισηπτικές, αντιοξειδωτικές, θεραπευτικές, αντιμικροβιακές, αντιβιοτικές, αντιμυκητιασικές και αντιιικές ιδιότητες. Χρησιμοποιείται για στοματοπλύσεις (γαργάρες) ενισχύοντας την υγιεινή της στοματικής κοιλότητας και επιπλέον συμβάλλει στην ενίσχυση της φυσικής άμυνας του οργανισμού. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί τοπικά για να βοηθήσει στην ανάπλαση και επούλωση της επιδερμίδας.
Η Vitamin C συνδράμει τους επιδιορθωτικούς μηχανισμούς και βοηθά στην διατήρηση του συνδετικού ιστού, η αντιοξειδωτική της δράση είναι σημαντική για την διατήρηση των ιστών σε περιβάλλον περιοδοντίτιδας,. Η κατανάλωση μικρότερη από 60γρ /ημερ. δημιουργεί 1.5 περισσότερη προδιάθεση για οξεία νόσο των ούλων σε σχέση με όσους λαμβάνουν άνω των 180γρ /ημερ (το κάπνισμα εξαντλεί τα αποθέματα βιτ-C).
Εστιάζοντας στο στόμα οι ουσίες που απελευθερώνονται στο σίελο κατά την σύνθλιψη της μαστίχας Χίου από τους οδοντικούς ιστούς για (30λεπτά/ ημερησίως) ενισχύουν τους φυσικούς αμυντικούς μηχανισμούς με ευεργετικές ιδιότητες (13). Έτσι, προστατεύουν τον βλεννογόνο, αν αυτό συνδυαστεί με την ενδεικνυόμενη ημερήσια πρόσληψη σε σελήνιο (η βιταμίνη Ε προάγει την απορρόφηση του) (12), δημιουργείται μια ισχυρή ασπίδα προστασίας στους περιοδοντικούς ιστούς από το οξειδωτικό στρες (15). H βιταμίνη-D όπως δείχνουν τελευταίες μελέτες κρίνεται απαραίτητη. Είναι σχετικά εύκολο αυτές οι ανάγκες να καλυφθούν με μια ισορροπημένη διατροφή χωρίς υπερβολές προσαρμοσμένες στις ιδιαίτερες ανάγκες του ανθρώπου (14).
Τα ανωτέρω είναι προληπτικές μέθοδοι και όχι θεραπευτικές λύσεις. Ο θεράπων αξιολογεί την κάθε περίπτωση και επιλέγει την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή που ανταποκρίνεται στις ανάγκες του πάσχοντος.
Μιχαλάκης Μιχαήλ
Βιβλιογραφία
1. Kantarci A, Oyaizu K, van Dyke TE. Neutrophil-mediated tissue injury in periodontal disease pathogenesis: findings from localized aggressive periodontitis. Journal of Periodontology. 2003;74(1):66–75.
2. Baelum V, Lopez R. Periodontal epidemiology: towards social science or molecular biology? Community Dentistry and Oral Epidemiology. 2004;32(4):239–249.
3. Battino M, Ferreiro MS, Quiles JL, Bompadre S, Leone L, Bullon P. Alterations in the oxidation products, antioxidant markers, antioxidant capacity and lipid patterns in plasma of patients affected by Papillon-Lefèvre syndrome. Free Radical Research. 2003;37(6):603–609.
4. Waddington RJ, Moseley R, Embery G. Reactive oxygen species: a potential role in the pathogenesis of periodontal diseases. Oral Diseases. 2000;6(3):138–151. [PubMed]
5. Katsuragi H, Ohtake M, Kurasawa I, Saito K. Intracellular production and extracellular release of oxygen radicals by PMNs and oxidative stress on PMNs during phagocytosis of periodontopathic bacteria. Odontology. 2003;91(1):13–18. [PubMed]
6. Sakallioğlu U, Aliyev E, Eren Z, Akşimşek G, Keskiner I, Yavuz Ü. Reactive oxygen species scavenging activity during periodontal mucoperiosteal healing: an experimental study in dogs. Archives of Oral Biology. 2005;50(12):1040–1046. [PubMed]
7. Takane M, Sugano N, Iwasaki H, Iwano Y, Shimizu N, Ito K. New biomarker evidence of oxidative DNA damage in whole saliva from clinically healthy and periodontally diseased individuals.Journal of Periodontology. 2002;73(5):551–554. [PubMed
8. Halliwell B, Gutteridge JMC. Free Radicals in Biology and Medicine. Oxford, UK: Clarendon Press; 1998. Free radicals, other reactive species and disease; pp. 617–783.
9. Proinflammatory and Oxidative Stress Markers in Patients with Periodontal Disease Ivan Borges Jr.,1Emília Addison Machado Moreira,1,* DaniloWilhem Filho,2 Tiago Bittencourt de Oliveira,2 Marcelo BarretoSpirelle da Silva,3 and Tânia Silvia Fröde3
10. F. D’Aiuto,* L. Nibali, M. Parkar, K. Patel, J. Suvan, and N. Donos Oxidative Stress, Systemic Inflammation, and Severe Periodontitis J Dent Res. 2010 Nov; 89(11): 1241–1246.
11. Human Vitamin and Mineral Requirements Report of a joint FAO/WHO expert consultation Bangkok, Thailand 2001
12. Micronutrients: Digestion & absorption (web)
13. Antioxidant and Anti-inflammatory Properties of Pistacia Lentiscus Linn: Recent Scientific Research in Wound Healing Review of Clinical Pharmacology and Pharmacokinetics – Volume 27 (2013) – Issue 3 – Article 2 – Review of Clinical Pharmacology and Pharmacokinetics-International Edition
14. Van der Velden U, Kuzmanova D, Chapple IL Micronutritional approaches to periodontal therapy. J Clin Periodontol. 2011 Mar;38 Suppl 11:142-58.
15. Asman B1, Wijkander P, Hjerpe A. Reduction of collagen degradation in experimental granulation tissue by vitamin E and selenium. J Clin Periodontol. 1994 Jan;21(1):45-7.
16. Lamprini Karygianni, 1 Manuel Cecere, 1 Alexios Leandros Skaltsounis, 2 Aikaterini Argyropoulou, 2 Elmar Hellwig, 1 Nektarios Aligiannis, 2 Annette Wittmer, 3 and Ali Al-Ahmad 1 High-Level Antimicrobial Efficacy of Representative Mediterranean Natural Plant Extracts against Oral Microorganisms Biomed Res Int. 2014; 2014: 839019.
Στόχος μας να αποτελεί την πρώτη επιλογή για κάθε αναγνώστη που θέλει να διανύσει το ταξίδι της ζωής του όμορφα και με θετικό τρόπο.
Αν θέλεις κι εσύ να συμμετέχεις στην ομάδα μας, σαν αρθρογράφος ή συνεργάτης, στείλε μας μήνυμα στο [email protected]
